Een afbrokkelend kleinschalig agrarisch cultuurlandschap.
De intensivering van het landgebruik en de mechanisatie van de landbouw was een groot onderdeel van de economische wederopbouw na de tweede wereld oorlog. Ook voerde de overheid in de jaren 60 een beleid van verdere schaalvergroting in de landbouw. Dat bracht ons grote economische groei en welvaart maar het ging ten koste van ons landschap.
In de jaren 70 en 80 heeft in grote delen van het land, waaronder Zuid Salland, een ruilverkaveling plaats gevonden. Het hoofddoel hiervan was om de productieomstandigheden voor agrarische bedrijven verder te verbeteren. In het kader van efficiëntie werden versnipperde landbouwgronden met elkaar ‘geruild’ om tot grotere aaneengesloten kavels komen. In dit proces werden veel lijnvormige groene landschappelijke elementen opgeruimd. Zo werden veel houtwallen gekapt, heggen verwijderd en poelen gedempt. Zandwegen werden verhard en om het land ontwateren voor de landbouw werd en netwerk van brede sloten gerealiseerd. Compensatie voor de ruilverkaveling bestond uit het aanwijzen van zogenaamde reservaatsgebieden (natuurgebieden) waar aaneengesloten groen, veelal bos, werd gerealiseerd. Daartegen bestond echter grote weerstand waardoor in veel gevallen de compensatie marginaal was. Het landschap is sinds de ruilverkaveling opener geworden en de zonering van landgebruik heeft gezorgd voor een ontsnippering van landbouw en natuur. Dit alles heeft een enorme invloed op het landschap gehad en veel van onze oude cultuurhistorische landschapselementen in het gebied westelijk van de Sallandse Heuvelrug zijn sindsdien verdwenen.
Ook in de tegenwoordige tijd hebben de nog overgebleven kleinschalige cultuurhistorische landschapselementen het zwaar. De nut en noodzaak voor deze elementen is vaak weggevallen voor het moderne boerenbedrijf. Oude functies zoals afrastering/veekering en boerengeriefhout zijn verloren gegaan en daarom worden ze in het nieuwe grootschalige agrarische landschap dus vaak opgeruimd of slecht onderhouden. Daarnaast zet schaalvergroting verder door. In de komende jaren neemt het aantal boerenbedrijven in hoog tempo af. Al met al zal dit in de komende jaren leiden tot een ongekende schaalvergroting op bedrijfsniveau.
De Stichting Het Kleinschalige Landschap (SKL) zet zich met behulp van vrijwilligers in voor het behoud en daar waar mogelijk voor versterking van het kleinschalige landschap. Het gebruik van oude beheertechnieken zoals knotten van wilgen, hakhoutbeheer en het leggen of vlechten van heggen staan daarbij hoog in het vaandel. Mede dankzij het werk van SKL en haar vele vrijwilligers blijft het cultuurlandschap met haar schat aan erfgoed, belevingswaarde en flora en fauna behouden voor de toekomstige generaties.
Wij proberen met eigen financiële middelen nieuwe natuur te ontwikkelen. Daarvoor zijn we afhankelijk van verkoop van brandhout en donateurs. Ook gaan we tegen vergoeding samenwerkingen op het gebied van beheer aan met boeren, beheerders en grootgrondbezitters. Daarnaast speelt onze stichting een belangrijke sociale rol door mensen buiten samen te brengen en de handen ineen te sluiten voor een gevarieerd landschap.
Bronnen:
– Greun Hoolt’n. Webpublicatie
– Grotenhuis, F. en W. Markvoort, 2017. Grond is emotie – Ruilverkaveling Bathmen. OKB Bathmen.
– Instandhouding Kleine Landschapselementen Limburg. Webpublicatie
– Stichting de Hoekse Waard op de Kaart. Webpublicatie
